GİRİŞ

Sovyetler Birliği döneminde temel pilotaj eğitimi geniş ülkenin değişik yerlerine dağılmış toplam oniki hava akademisinde veriliyordu. Temel eğitimi takiben her okul kendi ihtisas alanında ve o ihtisas alanına giren uçaklara yönelik eğitim verirdi. Değişik bir deyişle hava muharebe, kara saldırı, stratejik bombardıman ve nakliye konularında eğitim verirdi. Ancak Sovyetler Birliği’nin dağılmasından ve Rusya Federasyonu’nun kurulmasından sonra bu akademilerin sayısı yediye düşürülmüştür. İhtisas eğitimleri ise yalnız bunların ikisinde verilmeye devam etmektedir. Bu akademiler Armavir ve Balaşovo’dur.

Sovyetler Birliği’nin dağılış tarihi olan 1991 yılından 1994 yılına kadar Donanma pilotlarının temel ve ihtisas eğitimleri Kırım’daki Nitka’da verilmekteydi. Rusya Federasyonu ile Ukrayna’nın politik ilişkilerinin gerginleşmesi üzerine 1994’de bu eğitime kısa bir süre ara verildiyse de varılan anlaşma neticesi aynı yıl içinde tekrar başlandı. Ancak 1998’de patlak veren ekonomik kriz neticesi devlet bütçesinin allak bullak olması ve Ruble’nin yabancı paralar karşısında devamlı değer yitirmesi nedeniyle Nitka Donanma Hava Akademisi’ndeki eğitime tekrar ara verildi.

TEMEL EĞİTİM

Akademilere öğrenci kabulü adaylara uygulanan testler neticesi belirlenir. Ancak son yıllarda okullara müracaat eden aday sayısında büyük düşüşler olmuştur. Örneğin bir okula Su-24 ve Su-25 eğitim programları için yalnız beş kişi müracaat etmiştir. İsteklilerin tercihleri büyük olasılıkla sivil havacılık alanında iş ve parasal olanakların askeriye ile kıyaslanamayacak derecede daha iyi olması nedeniyle DOSAAF ve benzeri yarı askeri okullara yönelmektedir. Adayların testlerden geçip okula kabul edilmeleri durumunda VVAUL’da (Hava Harp Akademisi Uçuş Okulu) dört yıllık eğitim  başlamaktadır.  Bu eğitimde teknik temel  eğitim, temel uçuş eğitimi ve savaş uçaklarına geçiş eğitimi verilmektedir. Sovyetler Birliği döneminde, 1970’li yıllarda temel pilot eğitimi Çekoslovak yapımı L-29’da 100 saat ve MiG-17’de 200 saat uçuşu kapsamaktaydı. Bu eğitim 1980’li yıllarda ise L-29’da 230 saat temel eğitimden sonra iyilerinin MiG-23’de, diğerlerinin MiG-21’de eğitim uçuşu yapmaları tarzında değiştirilmiştir.

Çek yapımı L-29 temel eğitim uçağı. Doğu Bloku ülkeleri arasındaki ekonomik işbirliği programı COMECON’da temel eğitim jet uçağı yapım görevi Çekoslovakya’ya verilmişti

Şu anda uygulanmakta olan sistemde temel oryantasyon ve eğitim kara okullarında verilmekte, bu eğitimi başarıyla tamamlayan öğrencilerin  adaylığa müracaatları neticesi uygulanan testlerle VVAUL’de beş yıllık temel pilot eğitimine kabul edilmektedirler. Bu eğitimin ilk üç yılı dersanelerde  akademik eğitim ile geçmektedir. Bu  üç yılın başarı ile tamamlanmasından  sonra hangi adayların pilot eğitimine gidebileceğine karar verilmektedir. İki yıllık bu pilot temel eğitimi  L-39’larda  200 saat  uçuşu da  içermektedir. Öğrenciler  hava  üslerine  sevk  edildikten Sonra kombat pilot eğitimini alacakları uçak tipi ile tanışmaktadırlar. Şu anda mevcut VVAUL’lerin envanterlerine ancak birkaç eski iki kişilik savaş uçakları eklenebilmiştir.

L-39’larda 200 saatlik temel eğitimin de pratikte mümkün olmadığı söylenmektedir. Finansal problemler, ekonominin bir türlü rayına oturamayışı yakıt temininde ve yedek parça ithalinde sıkıntılar yaratmaktadır. Bu nedenle temel eğitim süresi 150 saate düşürülmüştür.  Bir okulun üç eğitim ünitesinde toplam 300 öğrenci ve bu öğrenciye karşılık hava üssünde toplam 80 adet L-39 bulunmasına karşın bunlardan ancak bir düzine civarındaki L-39 genelde göreve hazır durumdadır.

Pilot adayları mezuniyet sonrası bir yıllık eğitim için hava üslerine transfer edilmektedirler fakat burada da onları benzeri problemler beklemektedir. Örneğin 1992 sonunda pilot adaylarının yarısı VVAUL’den mezun olduktan sonra yedeğe ayrıldılar. Kalanların beşte biri uçak bakım mühendisi olarak yetiştirilmek üzere Zukovski Mühendislik Akademisi’ne tayin edildiler. 1992-1994 yılları arasında VVAUL’den mezun olan 234 öğrenciden 130’u hava üslerine tayin olduklarında daha henüz uçmamışlardı. Uçmuş olanlarda da ortalama uçuş süresi öğrenci başına 40 ila 50 saate düşmüştü. Bu kadar kısa bir süredeki bir eğitim de herhalde yalnız temel uçuş kurallarıyla sınırlı kalmıştır.

“Sevodnya” ve “ Moskovski Komsolets” gazetelerinde 1999 Mart ayı içinde yayınlanan makalelere göre Rus Hava Kuvvetlerindeki personel ve ekipmandaki azaltmalar öğrencileri de büyük ölçüde etkilemiş bulunmaktadır. Rus Hava Kuvvetleri’nin yeni atanan komutanı General Anatoli Kornukov Rusya Federasyonu hükümetinin hazırlamış olduğu kesinti programını uygulamaya koymuş bulunmaktadır. Bu program neticesi 2003 yılına kadar uçak sayısında %40, personel sayısında da %45 azaltma yapılmış olacaktır. Bu kesintilerin tek nedeni soğuk savaşın sona ermiş olması değildir. Daha çok yaşanan ekonomik kaostan kaynaklanmaktadır. Yalnız 1998 yılında 693 öğrenci uçak yakıtı yokluğundan dolayı okullarını terk etmek zorunda bırakılmışlardır. 1999’da da pilot olma hayaliyle yaşayan 2000 kişi kara birliklerine atanmıştır.

Rus Hava Kuvvetleri’nde üç tip uçuş eğitmeni bulunmaktadır: Aktif hava birliklerinde görevli kontrol pilotları, temel eğitimden savaş uçağı eğitimine geçişi öğreten özel eğitmenler ve temel eğitimi veren VVAUL öğretmenleri. Aktif birliklerdeki uçuş komutanları ve kurmay üst subaylar kendi uçakları için “görevli kontrol pilotu” yetkisine sahiptirler. Bütün aktif hava birliklerinde 1. sınıf pilotlardan seçilen kişilere eğitmenlik kursları verilmektedir. Bu eğitmen-pilotların hepsinin yüksek seviyede görev deneyimleri bulunmaktadır. VVAUL eğitmenleri ise bu üç grup içinde en alt sınıfı oluştururlar. Bunların çoğunluğu pilot okulundan mezun olduktan sonra okulda kalan, görev deneyimi olmayan ancak gerekli kurslardan geçmiş kişilerdir.

“Nezavisimaya Voyennoye Obozrenye” dergisinin 41. sayısında yazılanlara göre iş stresi, Yeisk, Marinovski ve benzeri eğitim üslerindeki kötü yaşama koşulları ve kötü gıda, meslekte ilerleme olanaklarının bulunmayışı eğitmenlerin morallerini etkilediği gibi saygınlıklarını da azaltmıştır. Bu nedenle okullar eğitmenlerin aktif hava birliklerindeki 1. ve 2.sınıf pilotlardan seçilmesini önermiştir. Ancak günün koşulları mevcut sistemin devamını gerektirmektedir.

İLERİ SEVİYE HAVA MUHAREBE VE SALDIRI PİLOTU EĞİTİMİ ( HARBE HAZIRLIK EĞİTİMİ )

Aktif hava birliklerinde ve hava üslerinde eğitim “Kurs Voyevoy Padgatovki (KVP)” isimli (Hava Muharebe Hazırlık Kursu) kitaba göre yapılmaktadır. Bu kitap öncelikle değişik sortilerde pilotların birbirinden farklı havadan havaya ve havadan yere silahları kullanabilmek için enstrumanlara yaklaşımını içermektedir. Kitaptaki ikinci öncelik de yeni pilotların savaş uçaklarına nasıl eğitileceği ve yüksek hazırlılık derecesine nasıl getirilebileceğidir. İçinde 200’den fazla hava muharebe, hücum, formasyon uçuşu ve benzeri sortileri içermektedir. Bu eğitimi alan pilotlar geleneksel olarak üç değişik “ hazırlılık” sınıfına bölünmektedir. Bu sınıflar şunlardır.

III. Sınıf Pilotlar:

III. sınıf pilot kalifikasyonuna sahip olabilmek için  pilotların VVAUL’den sonra en az bir yıl eğitim görmeleri gerekmektedir. Gerekli şartlar 600 sorti ve 350 ila 400 uçuş saatidir. Bu kategorinin pilotları yalnız gündüz uçuşları ile sınırlı olup bulutlu havalardaki uçuş kabiliyetleri bulut alttavanının 250 metre ve görüş metresinin minimum 2500 metre olması ile sınırlıdır. Küçük kol uçuşlarından 16 uçağa kadar filo uçuşlarını yapabilirler. III.sınıf  brövesini alabilmek için bir pilotun uçuş programının ilk 52 basamağını tamamlamış olması gerekmektedir.

II. Sınıf Pilotlar: 

II.sınıf  pilot kalifikasyonuna sahip olabilmek için VVAUL’den mezun olduktan sonra üç ila dört aktif yıl geçmesi gerekmektedir. Gerekli şartlar 770 sorti ve 450-500 uçuş saatidir. Bu kategorinin pilotları gündüz ve gece görevleri için hazırdırlar. Aletli uçuşla ilgili gerekli bilgilere haiz olup saldırı ve hava muharebe eğitimlerini yapabilirler. Gündüz uçuş sınırlamaları III.sınıfla aynı (bulut alttavanının 250 metre ve görüş metresinin minimum 2500 metre  ) olup gece uçuşu için sınırlama bulut alt tavanının 500 metre ve görüş mesafesinin 5000 metre olması ile sınırlıdır.

I.Sınıf Pilotlar

Bir pilotun birinci sınıf kalifikasyonuna sahip olabilmesi için asgari 1200 sorti ve 550 saat uçuşu tamamlamış olması gerekmektedir. Rus Hava Kuvvetleri koşullarında bu sınıfa erişebilmek, VVAUL’den mezuniyetten sonra altı ila yedi sene almaktadır. İmkansızlıklar nedeniyle bu kadar uzayan süre, pilot eğitim programları gerektiği gibi uygulanabilseydi iki senede aşılabilirdi. I.sınıf pilotlar her türlü aletli uçuş yapabilirler ve kendilerine verilen her türlü görevi yerine getirebilirler. Asgari hava şartları 150 metre bulut alttavanı ve 1500 metre görüş mesafesidir. Bu sınıfta kalabilmek için I. sınıf pilotlar her yıl, 10 saati aletli olmak üzere asgari 50 saat uçmak zorundadırlar.

Bu sınıflara ilaveten VVS (hava kuvvetleri) ve PVO’da (hava savunma birlikleri) resmi olmamakla birlikte geleneksel ve sınırlı sayıda tecrübeli pilota verilen “keskin nişancı” kategorisi vardır. Bu pilotların muhakkak I.sınıf olmaları ve 1500 saat uçuşu tamamlamış olmaları gerekmektedir.

Pilot sınıflarının dışında birde “onursal askeri pilot” diye adlandırılan bir derece vardır. Bu derecenin verilmesi pilotaj yetenekleriyle ilgili olmayıp yüksek komuta kademesindeki ve gelecek vaad eden subaylara verilen taltif benzeri bir derecedir.

Bir filonun performansı eğitim programlarına ve ne kadar I.sınıf pilot tutabildiğine (!) bağlıdır. Sınıflar ile ilgili esaslar KVP’de belirtilmiştir. Her beş yılda bir günün şartlarına göre revize edilen bu referans kitabı ile ulusal bir uçuş eğitim standartı gerçekleştirilmektedir. Ancak her birlik komutanı kendine ait ufak değişiklikler ve local standartlar da koyabilmektedir.

Günlük uçuş programları KVP’ye göre gerçekleştirilmektedir, fakat hazırlılık kontrolları ve performans  “Kombat Metodları ve Kuralları Elkitabı”na göre yapılmaktadır. Bu iki kitabın bazı konularda birbirlerine ters düştükleri de söylenmektedir.

SONUÇ

L-39’ların, ekonomik koşulların elverdiği kadar yeni MiG-AT uçakları ile değiştirilmesi planlanmaktadır. Bu da temel eğitimine yeni ve geniş olanaklar sağlayacaktır.