|
3.BÖLÜM: GENEL
KULLANIM BİLGİLERİ VE FÜZELERE KARŞI ÖNLEM TAKTİKLERİ
|
1-Uçuş
öncesi hazırlıklar 2-Görünüm tuşları kullanımı
3-hedef
kitleme ve HUD ekranı görüntüleri
4-Tehdit uyarısı ve füze savunması 5-Otopilot ve
wingman 6- Bir görev uçuşunun ses kaydı örneği Mp3 |
|
|
|
1- Quick missions bölümünden bir görev seçip, plana ve haritaya göz atıp silah
yükümüzü de belirledikten sonra Accept
e basıyoruz. Uçağımız pist başında
dıştan görünümle (F3) harakete hazır beklelemektedir. Önce F2 tuşu ile
kokpite giriyoruz (HUD ekranı) daha sonradan kuleden gelecek kalkış müsadesini
bekliyoruz. Bütün konuşmalar cd de kayıtlıdır ve çok net
seslerdir. Kule bize You are cleared for take off dedikten sonra (ayrıca
yazı ile de ekranın altında yazar) artık Backspace tuşuna basıp motorlara
tam güç verip havalanma zamanıdır. 140 kt civarında kalkış hızına
erişilir. Tırmanmaya geçildikten sonra G harfine basılarak tekerlekler toplanır. Unutulma ihtimaline karşı tekerlekler, sürat 270
kt ye vardığında otomatik içeri alınma özelliğine sahiptir. Bu sürat
geçildikten sonra yanlışlıkla G harfine basılırsa tekerlekler
açılırlar ve bir daha elle müdahale etmeden içeri alınmayacağı için
sürat arttıkça türbülans uçağın parçalanmasına sebep olur. (M)harita görünümü (yanda)>>
  <<ön
hazırlıklar
|
Uçak kalkışa hazır
 |
|
|
2-
Artık sıra silahları armed konumuna getirmek vaktidir: yakın muhabere
için (1 mil civarı) 20 mm lik top (2) ye basmakla, 6 mil e kadar
AIM-9 Sidewinderler ve 26 mil menzile kadar da AIM-120 AMRAAM lar (3)
e basılarak (dönüşümlü olarak) seçilir. HARM (anti-radar füzesi) füze
seçici tuş keypad da 4 rakamıdır. Bomba selectörü ise 5 rakamıdır.
Farklı tip bombalar varsa 5 tuşuyla dönüşümlü olarak seçilirler. Bu
esnada motorlar full afterburner de %200 güçle çalışmaktadır yeterli
irtifa ve ve seyir hızına(450 kt) ulaştıktan sonra (9) a basılarak %90
seyir gücüne ayarlanır. Ancak olağan üstü durum olduğunda (atılan
füzeden sakınma manevrası yapmak, düşmanla yakın muharebe vb
durumlarda) motor gücü istenildiği kadar arttırılabilir.
Mühimmat ekranı (Numpad-2)>>> |
 |
|
|
Oyun bir makinaya bir kez kurulduktan
sonra sadec bir kez F11 tuşuna basılarak multifonksiyon atak-savunma
ekranlarının bir özeti olan küçük bir radar ekranı görüntüsü ekranın sağ
üst köşesinde yerini alır ve bütün view modlarında hep orada kalarak
pilota tam bir situational awarenes 'etraflı durum değerlendirme bilgisi'
verir. Böylece haritaya bakma, wingmanın konumu izleme, hedef aranması vb
durumlarda etraftan gelecek tehliklerden habersiz kalınmak önlendiği gibi
pilotun nerde ne pozisyonda olduğunun hatırlanması sağlanmıştır. S
ve X tuşlarına basılarak bu ekranın görüntüsüne zooom yapılabilir(S ve X
bütün view modlarda zoom görevi yaparlar) Uçak radarları genelde uçağın
önündeki 120 derece açılı konik bir bölgeyi tarar. Bu bölge atak display
de beyaz renkli V şeklinde işratelenmiştir. Lakin F-22 de bu 120 derecelik
alanın arkasında kalan bölgede de uçakları görebiliriz. Bu da AWACS dan
gelen veri linkine sahip olması sayesindedir. Yani AWACS neyi görürse
F-22 de onu görürür bunun sonucu olarak 360 derece lik bir coverage
-kapsama, görüş alanına sahipir. Arkadan yaklaşan düşman uçaklarıda
görülebilir. Yalnız füze ateşlemek için hedef kitlenecek uçağın,
radarın tarama menzilinde (120 derecelik ön cephede) olması
gerekmektedir. F1 tuşu ile kokpit
görüntüsü görüntüsü (üstte). Numpad 4 tuşu ile
defansekranı.>>>
Saat 1 istikametinden yaklaşmakta olan bir füze görülüyor (yanda)
|
|
|
|
|
3-Silah seçiminden
sonra (silah seçildiğinde radar en yakındaki düşman hedefini otomatik
kilitler) istediğimiz hedefi seçip kilitlemek için tab tuşuna basarız. Tab tuşuna dönüşümlü olarak basmak süretiyle hedefler arasında geçiş
yapılabilir. Her ne kadar radarın düşmana kitlenme önceliği varsa da,
bazen yakınlarda olan ve radarı perdeleyin dost uçaklara da kilit
atılmaktadır. Bu dost uçaklar menzil dahilindeyse atış serbest uyarı
sinyali çalar ama HUD görüntüsünde hedef üzerinde ateş edilmemesine
dair çarpı işareti vardır. |
Radara
kilitlenmiş bir dost uçağın görüntüsü. |
|
|
Uçağın ön tarafındaki 120 derecelik alanda bulunan ve ufkun altında
kalmayan tüm düşman uçakları HUD ta kesik çizgili üçgen şeklinde
görülürler. Kilitlenen hedefler ise düz çizgili üçgen olarak
görüntülenir, şayet menzil dahilinde ise kırmızı renkli olarak
belirirler ve aynı zamanda ekranda shoot yazısı görünür. Buna bir de
sesli atış serbest uyarısı eşlik eder.
Menzile giren
ve kilitlenen hedef için atış müsadesi veren sesli uyarıyı dinlemek
için hoparlör simgesine tıklayınız.
Hedeflerin yanındaki rakamlar o uçağın irtifa değerini gösterir.
(15.0= 15.000 ft)
 <<<atış serbest uyarısı 60 kb .mp3
5 sn |
|
|
|
Füze
atış esasları ve doğru bir isabet için gerekli kriterler:
Füze atılan her uçağı düşürmek mümkün deildir. Bu nedenle atış için
hedefin sadece menzile girmesi yeterli değildir. Bizim için füzeden
sakınma neyse aynı şey düşman için de geçerlidir. Bu nedenle atış
yapacağımız hedefin bize doğru saat 6 veya 12 konumunda bakması
gerekir. Aksi halde saat 3 veya 9 hizasına (kanatları bize dönük)
bakarken yapılacak bir atışın isabet yüzesi -hedef ağır bir nakliye
uçağı olmadıkça- çok düşüktür. Bir başka kriter de irtifalar arasında
aşırı fark olmaması. Hedeflerin irtifası yanlarında rakamlarla
belirtilmiştir.( bkz.yukardaki resimler) Yine füzelerin 0.5
milden daha yakın hedeflerde kullanılamayacağını (bunun yerine 20mm
lik cannon) ayrıca radar güdümlü füzelerin atılır atılmaz hedefe
intibak etmeden önce bir müddet inersiyal seyrettiğini, bu esnada
yakınlarda bulunan dost uçakların önüne denk gelmesi halinde bunlara
da kitlenebileceğini hatırlatmakta yarar var.
|
|
|
4- Tehdit uyarı
sinyalleri ve countermeasure (karşıönlem):
Savaş uçaklarında tehdit algılayıcı sistemler vardır bunlara radar warning
receiver denir(radar uyarısı alıcıları). Uçağın tipine göre kanat
uçlarında veya kuyrukta bulunabilirler bir nevi radar alıcı antenleridir.
Üzerlerine radar sinyali düştüğünde pilotu izlendiğine dair ikaz
ederler. Buna engaging (kitilitleme) denir ve uyarısı da kesik kesik uzun
aralıklı bir ses tir (dinlemek için aşağıda örneği verilmiştir). Şayet düşmanın meziline girilmiş
ve füze de ateşlenmişse bu uzun aralıklı sesler saniyede ikişer adete
çıkacak kadar sıklaşır (bunun da örneğini dinlemek mümkün aşağıya bakınız).
Artık füze gelmektedir ve füzeden sakınma
harbi taktiklerini uygulamaya koymak vaktidir. Bunun için:
İlk önce tehditin nerden geldiğini belirlenmesi gerekir.
Kaynak, uçak yada yerdeki
bir SAM sitesi olabilir. Uzun mesadefeden atılan füzeler sesli uyarı
vermesine rağmen son 6 mile kadar (10 km)defense display de
görünmezler. Bunu için etrafta bize füze atabilecek muhtemel uçak yada SAM
sahalarının varlığına bakılır. Atılan yer belli olduktan sonra sürate bakılır, iyi bir
manevra için en az 450kt ve üstü olmak zorundadır. Sonra füze saat 9 veya
3 istikametlerine alınır. Füzeye karşı tam burun yada tam arka verilmez. Oysa
kanatlarda tutulmaya çalışılırsa füze de bizle birlikte döneceği için hız
yapması için gereken enerjiyi manevra yaparak tüketeceğinden hızını da
kaybetmiş olur. Bu yüzden en az iki parametre değiştirmemiz garantili
olur: doğrultu ve irtifa.
Daha sonra sonra füze yaklaştıkça füzenin dönüş
istikameti iç çapına doğru dümen kırılarak decoy-yemleme yanıltma
menziline girince de uygun countermeasure(chaff ya da flare. F-22 de her
ikisinden 100 er adet mevcuttur.) kullanarak füzenin takip güzergahından çıkılmaya çalışılır.(Aşağıdaki
resime bakınız).Sesli uyarıları da dinlemek içim hoparlör simgelerine tıklayınız.
<<<<Radar uyarı alıcısının sesini
dinlemek için tıklayınız: 80kb .mp3 6 sn
<<<<Yaklaşmakta
olan füze uyarısı için tıklayınız 60 kb .mp3 5 sn
<<<<AİM-9 Isı güdümlü füzesinden
kurtuluşu dinlemek için tıklayınız: 80kb. mp3
6 sn |
|
|
|
Elektronik karşı önlem
Yukardaki
resimde bir füzenin hedefi nasıl takip ettiği ve flare ile füzenin takibinden
nasıl kurtulunduğu görülmektedir. Soldan sağa birinci karede füze uçağa
kitlenmiş olarak takib etmektedir. İkinci karede decoy (aldatma-kandırma)
menziline giren füze uçaktan atılan flare'in oluşturduğu yoğun imajla
uçak arasında kalır. Uçak hızla gittiği için füzenin takip zarfından çıkar bu esnada füze
gördüğü diğer imaja yönelir. Burada kritik olan 3 unsur vardır. 1-Uçağın hızı,
2-Doğru manevra açısı, 3-Electronik karşı önlem kullanma zamanı(bir çok uçakta
bu mesafe ölçümü ve füze güdüm sistemine göre chaff yada flare kullanımı
otomatik olarak yapılmaktadır.)
Bu arada füzelerin patlatıcı (detonasyon) sistemlerinin proksimity
(yakınlık) esasına göre çalıştığını da hatırlatalım. Yani bir füzenin
patlaması için uçağa değmesi gerekmiyor. Yaklaşma sensörleri uçağa bir kaç
metre kala patlatmaktadır. Füzelerin harp başlıklarındaki patlayıcı madde
tesiri çok fazla olduğu için bu mesafeden bile uçağa zarar verebilmektedir. Bu
nedenle yukardaki resimde anlatılan füzeye karşı savunma paketinde hız çok
önemlidir. Füze, fırlatılan flare çarpıp patladığında tesir sahasından uzakta
olmak gerekmektedir. Aksi halde kuyruktaki kumandaların hidrolik aktuatörleri
tahrip olmakta, uçak düşmese bile elvator, rudder hatta bazen aileronlar dahi zarar
görmekte, uçağı kumada etmek üsse geri getirmek zorlaşmaktadır. |
|
|
F-22 nin bilgisayarındaki
sesli uyarı veren insan sesi:
uçakta tekerlekler içeri alındığında :
gear-up ,yere çok
yaklaşıldığında veya düz uçuşta önümüze çıkan engebelerde :
pull-up,
aşırı süratde uçağın parçalanma ihtimalini önlemek için:
warning-warning aynı zamanda HUD da yanıp sönen Vmax yazısı.
Yaklaşık 800 kts ve üstü tehlikelidir. (yandaki resme
bakınız)>>>
Yaklaşmakta olan füze varlığında:
caution
hud ta yazı ile beraber, üsse dönmye anca yetecek yakıt
kaldığında : bingo-bingo,
seçili silahdan cephaneliğimizde hiç kalmamışsa:
out,
aynı zamanda 480 atımlık 20 mm liğin ilk yarı destesi bittiğinde
de out
uyarısını yapar.
|
aşırı sürat
uyarısı |
|
|
5- Autopilot seçenekleri:
A harfine basılmasyıla o anda kullanılabilecek otopilot seçenekleri
aktif orak görünür. Mesela yerde iken 1- take off, havada iken
2-fly
to the next waypoint uçuşun bir sonraki adımına uç.
3-düz uçuş
4-radarla
kitlediğiniz hedefin hızında uç: özellikle dog fight da faydalı gaz
kolu ile uğraşmak zorunda kalmıyoruz sadece uçağı kullanıp eteş
etmemiz yeterli. 5-hedefi takip et: radarla kitlediğiniz hedefi en
kestirme yoldan yakalar. 6-
havada yakıt ikmali için tanker uçakla birleş.
7-
En yakın hava alanına iniş 8-pist
başına taxi
Wingman
seçenekleri:
W harfine
basmakla: 0- form on my wing: yanımda
kolda uç (bir göreve
gönderdiğinizde geriye çağırmak için)
1- evasive maneouver:
kolla kendini 2
düşmanı oyala 3-
seçtiğim hedefi vur. 4-
sağa kır oyala 5
sola kır oyala 6-hedefime
saldıranı oyala 7-
seçtiğim hedefe eskortluk et koru
8- beni koru
9-
üsse geri dön
|
 |
|
|
|
Aşağıdaki resimlerde değişik
açılardan bolca missile avoidance örnekleri gösterilmiştir. |
|
|
  |
  |
|
|
|
1.Bölüm: Genel bilgi
|
|
2-Bölüm:
HUD ve avionikler)
|
|
4.Bölüm: Sözlük
|
|
5.Bölüm: Bir görev uçuşu
özeti ve örnek ses kayıtları
|
|
copyright
© 2000-2002
Tayyareci
|
Editör :
Remzi ÖZTÜRK
|
|
 |
