|
(3) Ege Denize Kıyı Bölgesinde Hava
Harekatı ve Faaliyetleri:
(a) 1914
Yılı Hava Harekatı ve Faaliyetleri:
1914 yılında önemli bir hava harekatı ve faaliyeti olmamıştı.
(b) 1915 Yılı Hava Harekatı ve
Faaliyetleri:
1915 yılında önemli bir hava harekatı ve faaliyeti olmamıştı.
(c) 1916 Yılı Hava Harekatı ve Faaliyetleri:
Düşman hava faaliyetlerinin İzmir bölgesi ve Ege denizinde
artması üzerine 5 nci Tayyare Bölüğüne bu bölgede düşmanın
harekatını keşif ve kontrol etmek görevi verilmişti. Bu görev
için bölükte dört Gotha ve bir de makineli tüfekle silahlandırılmış
Albatros av uçağı vardı.
Tecrübe safhasında olan Gotha uçaklarının süratleri ortalama
100 kilometre olup silahları yoktu. Uçakta telsiz de bulunmadığından
topçu gözetleme görevi ve havadan keşif raporlarının
bildirilmesi de mümkün değildi. Buna rağmen tayyare bölük
komutanlığı bölükteki uçaklara tiplerine göre görev vermişti.
Bunlardan Gotha uçakları Sakız, Sisam ve Rodos'ta; Albatros'lar
Midilli ve dolaylarında keşif ve gözetleme yapacaklardı.
Gotha'lar uçuşta sık sık arıza yapmakta ve o sıralarda bölükteki
makinistler de bu arızaları giderememekteydiler. Bu nedenle 4 ncü
Kolordu Komutanlığı tarafından Sisam adasının keşfine gönderilen
uçak üç defa motor arızasından geri dönmüş, istenilen
keşif yapılamamıştı. Eldeki bütün imkanlar kullanılmak
suretiyle uçuşa hazırlanabilen uçaklarla Ege denizinde yapılan
keşifte Midilli adasının doğu kıyılarında Masara burnu yakınlarında
iki uçak hangarı ile İzmir körfezinde Kösten adasında bir uçak
hangarının bulunduğu öğrenilmişti.
9 Mayıs 1916'da Rodos adasındaki düşman durumunu keşfe giden
Gotha uçağı keşiften dönüştü sağ üst kanat bezlerinin açılması
yüzünden mecburi iniş yapmış ve uçak tamamen parçalanmıştı.
14 Mayıs 1916'da başka bir Gotha uçağı ile görev yapan keşif
ekibi motor durması yüzünden mecburi iniş yapmış ve uçak kırılmıştı.
Kırımların devam etmesi ve bölüğe verilen keşif görevlerinin
yapılamaması yüzünden 18 Mayıs 1916'da Bölük Komutanlığına
Alman Üsteğmeni Faller atanmıştı.
İstihbarat raporu ile adalardaki düşman durumu hakkında bilgi alınmakta
ve bu bilgilerin kontrol edilmesi hava keşif bölüğünden
istenmekte idi.
1916 yılı 26 Ağustos ve takip eden gecelerde düşmanın Sisam güneyindeki
kıyı bölgesine bir çıkarma yapacağı haber alınmıştı.
Bunun üzerine Sisam, Mandalya körfezinmdeki Güllük dolaylarında
keşif yapılması ve buralarda görülecek düşmanın bombardıman
edilmesi istenmişti. Emredilen tarihte Anadolu kıyılarında yapılan
keşif ve gözetlemede kıyılarda ve adalardaki limanlarda düşmana
ait harp gemilerine rastlanmamış ve bazı yelkenli gemiler görülmüştü.
5 nci Tayyare Bölüğü Midilli, Sakız, Sisam, İstanköy ve Rodos
adaları dolaylarında çeşitli tarihlerde yaptığı keşif görevlerinde
adalardaki düşman deniz faaliyetleriyle hava alanlarının
durumlarını, düşmanın ikmal sistemlerini tespit etmişti. Sonuç
olarak, düşmanın bu bölgede bir baskın veya çıkarma yapacağına
ait belirli bir emare görülmemiş ve bu keşifler sırasında
uygun düşman hedefleri bombardıman edilmişti.
Uzunada'da bulunan İngiliz uçakları ve meydan tesisleri Urla kıyılarından
geceleri gizlice Uzunada karşısındaki kıyıya taşınan uzun
menzilli toplarla ateş altına alındığından İngilizler bu
sahayı boşaltmak zorunda kalmış ve ada 24 Ağustos'ta Türkler
tarafından geri alınmıştı. Adadaki İngiliz hava tesisleri sökülerek
İzmir'deki Deniz Tayyare müfrezesine götürülmüştü.
25 Ağustos 1916 sabahı bir keşif ekibi Albatros-C III uçağı
ile Sisam adası dolaylarında yaptığı keşifte, Vati limanında
büyük bir yelkenli ile üç küçük gemi, İstanköy limanı dışında
bir büyük gemi ile dört yelkenli görmüştü.
2-30 Eyül 1916'da Midilli, Sakız adaları dolaylarında yapılan
hava keşfinde, Midilli adasında düşman uçak hangarlariyle düşman
uçak sayıları keşfedilmiş, adalardaki limanlarda ve dolaylarında
düşman deniz kuvvetleri görülememişti.
İngiliz Hava birliklerinin faaliyetleri:
Çanakkale'den çekilen düşman kuvvetleri bu bölgedeki hava
harekatını devam ettirmekle beraber Ege denizi ve İzmir dolaylarındaki
hava faaliyetlerini hissedilir bir şekilde artırmıştı. Özellikle
bu bölgedeki hava harekatı düşman deniz kuvvetleriyle işbirliği
halinde yapılıyordu.
Düşman, Ege denizindeki hava harekatını hem uçak ana gemileri
ve hem de Midilli, Uzunada ve Sakız adalarındaki hava alanlarından
yapmakta idi. Bu alanlardan kalkan uçaklar Türk kıyılarını
kontrol etmekte ve zaman zaman İzmir ve dolaylarındaki hava
alanlarını, demiryollarını ve hatta İzmir şehrini bombardıman
etmekteydiler.
Düşman av uçakları Türk hava birliklerinin harekatını önlemeye
ve Türk uçaklarını havada yakalayarak tahrip etmeye çalışıyorlardı.
6 Haziran 1916'da düşman uçaklarının Urla dolaylarına atmış
oldukları bir mektupta "Uzunada ve İzmir körfezindeki
gemilerine ateş edilirse, İzmir şehrini bombalamaya devam
edecekleri" tehdidinde bulunuyorlardı.
(d) 1917 Yılı Hava Harekatı ve Faaliyetleri:
Adalardaki düşman harekat ve faaliyetlerini keşif, gözetleme ve
önlemek, gerektiğinde düşman kuvvetlerine taarruz etmek üzere
İzmir'de 5 nci, 1 nci ve 12 nci Tayyare Bölükleri konuşlanmıştı.
5 nci Tayyare Bölüğünün Harekat ve
Faaliyetleri:
Bölüğün personeli ve uçak tipleri şöyleydi.
5 nci Tayyare Bölüğünün 1917 yılı kuvvesi
Mart 1917
Uçucular:
Bölük Komutanı Pilot Üsteğmen Faller
Uçuş heyeti, Pilot Üsteğmen Zekeriya
" "
" Üsteğmen Rifat
" "
" Üsteğmen Vendelmut
" " "
Teğmen Netsof
" " "
Astsubay Wahrseheit
" "
" Astsubay Sehrayder
" "
Rasıt Yüzbaşı İzzettin
" "
" Üsteğmen Sabri
" "
" Teğmen Reiski
Uçaklar:
2 Albatros-C III / Keşif 2 Fokker-E I
/ Av 1 Gotha-B / Eğitim
Eylül 1917
Uçucular:
Pilot Üsteğmen Zekeriya
" Teğmen Reiski (Pilotaj sınavını bölükte
verdikten sonra, pilotluğu onanarak hem pilot hem rasıt
olarak görevlendirilmektedir.)
" Astsubay Wahrseheit
Rasıt Üsteğmen Fennestiel
" Üstteğmen Sabri
" Üsteğmen Hüseyin Hüsnü
" Teğmen Sienekker
Uçaklar: 2 Albatros-C III / Keşif (Biri uçar durumda
Aralık 1917
Uçucular:
Bölük Komutanı Pilot Üsteğmen Fannenstiel
Pilot Üsteğmen Zekeriya
" Teğmen Reiski
" Astsubay Drebüss
Rasıt Üsteğmen Sabri
" Üsteğmen Hüseyin Hüsnü
" Teğmen Sienekker
" Teğmen Gretzer
Uçaklar:
5 AEG-C IV / Motor 160 beygir gücünde - iki kişilik keşif
2 Albatros-C III / Keşif (Biri uçar durumda)
1917 senesinin Mart ve Nisan aylarında hava durumu genel olarak uçuşa
uygun olmadığından önemli bir uçuş faaliyeti yapılamamış
ise de Pilot Budaecke tarafından 30 Mart 1917'de İzmir'e taarruz
eden bir İngiliz uçağı düşürülmüş ve pilotu esir edilmişti.
Mayıs ayında Sakız, Midilli ve Sisam adalarında yapılan hava keşiflerinde
uygun düşman hedefleri bombalanmıştı.
1917 yılı Haziran ayında yeni uçaklarla takviye edilen düşman
hava birlikleri Ege dolaylarında da faaliyetlerini artırmışlardı.
7 Temmuz 1917'de Midilli adasından kalkan üç düşman uçağı İzmir
şehrinin bazı yerlerini bombardıman etmişti. Bu akında İzmir
Palas otelinin camları kırılmış, iki ev kısmen harap olmuş ve
üç kişi de yaralanmıştı. Denize düşen ve patlayan bombanın
etkisiyle limanda demirli bulunan bir Alman ticaret gemisi hasara uğramıştı.
İngilizler, İzmir halkının moralini bozmak, önemli hedefleri
tahrip etmek amaciyle Ağustos ayı içinde 7-9 uçaklık kollarla hücum
etmeye başladılar. Hücumlar Ağustos ayının 1, 5, 12, 13, 17 ve
31'inde yapılmıştı.
1 Ağustos 1917'de yedi uçakla yapılan akında Halkapınar
dolaylarına atılan sekiz bomba ile Halkapınar demiryolu güzergahında
22 vagon ve demiryolu telgraf ve telefon hatları tahrip edilmiş,
iki kişi ölmüş, dört kişi yaralanmıştı. Akına katılan düşman
uçaklarından birisi dönüş sırasında Türk uçaksavarları
tarafından düşürülmüş ve uçağın uçuş ekibiniden kimse
kurtulamamıştı.
5
Ağustos 1917'de Foça yönünden İzmir'e gelen dokuz düşman uçağı
Yenikale dolaylarını bombalamış, ancak önemli bir etki yapamamıştı.
Taarruzlarına devam eden düşman, 12 Ağustos 1917'de yine dokuz uçaklı
bir filo ile Halkapınar, Daraağacı ve Alsancak dolaylarını
bombardıman etmiş halk ve erlerden 47 kişinin yaralanmasına, iki
kadının ölümüne, demiryolu atelyesinde iki vagonun yanmasına
ve altı lokomotifin hasara uğramasına neden olmuştu.
13 Ağustos 1917 günü sekiz düşman uçağı Menemen kuzeyindeki
Gediz köprüsüne 15 bomba atmış ve ancak bunlardan biri telgraf
tellerini hasara uğratmış diğerlerinin etkisi olmamıştı.
Düşman 30/31 Ağustos 1917 gecesi altı uçakla İzmir şehrine
gelmiş Alsancak, Darağacı mevkileri ile Gaziemir dolaylarına 20
den fazla bomba atmış, şehirde 70 evin yıkılmasına, dört kişinin
ölümüne ve iki kişinin yaralanmasına sebep olmuştu. Düşman
bu taarruzları sivil halkın moralini bozmak amacıyla yapıyordu.
Düşmanın yapmış olduğu akınları 5 nci Tayyare Bölüğünde
bulunan bir Albatros-C III uçağı ile karşılamanın imkanı
yoktu. Bu nedenle 13 Ağustos 1917'de 5 nci Ordu Komutanlığı, Başkomutanlık
Vekaletine bir öneri yaparak 3-4 iyi eğitimli pilot ile son sistem
bir kaç uçağın verilmesini istemişti. Bu öneri yapılmakla
beraber devam eden düşman taarruzları karşısında pasif olarak
beklemenin moral üzerinde bozucu bir etki yapacağı açık olduğundan
karşılık vermek gerekiyordu.
5 nci Ordu Komutanlığı, Genel Karargahın uçak ve pilot
takviyesi ile ilgili ne cevap vereceğini bilmiyordu. Bu düşünceden
hareketle Çanakkale'den İzmir'e üç uçak gönderilmek suretiyle
dört uçaklı bir filo kurularak Midilli adasına bir hava baskını
planlandı. Baskın, 4/5 Eylül 1917 gecesi yapıldı. Havanın uçuşa
uygun olmamasına rağmen İzmir alanından kalkan dört uçaktan
ikisi adaya ulaşarak Midilli limanında ve liman dolaylarındaki
hava alanı ve tesislerine başarılı altı bomba attılar.
Bombaların hedefe isabet ettiği görülmüştü. Yapılan taarruz
hakkında 5 nci Ordu Komutanlığının Başkomutanlık Vekaletine gönderdiği
raporda:
"Üç Türk çocuğunun Midilli'den kaçarak iltica
ettikleri, bunların sorgulanmasında Midilli adasına yapılan Türk
hava bombardımanları sonucunda uçak hangarlarında bulunan sekiz
uçaktan yalnız ikisinin tahrip edildiği ve alan yakınlarındaki
uçaksavar toplarından birisinin namlusunun parçalandığı"
bildirilmişti. İltica edenlerden alınan bu bilgiler, bombardıman
sırasındaki gözlemlerin doğruluğunu teyit etmişti.
1 nci Deniz Tayyare Bölüğünün
Harekat ve Faaliyetleri:
Bölüğün personeli ve uçak tipleri şöyleydi.
1 nci Deniz Tayyare Bölüğünün 1917 yılı kuvvesi
Mart 1917
Uçucular:
Bölük Komutanı Pilot Yüzbaşı Savmi
Uçuş Heyeti, Pilot Yüzbaşı Yahya
" "
" Üsteğmen İsmail
" " Rasıt
Yüzbaşı Raşit
" "
" Yüzbaşı Kâmil
" "
" Üsteğmen Hüseyin
Uçaklar:
3
Gotha (Motor gücü 160 beygir)
12 nci Tayyare Bölüğünün 1917 yılı kuvvesi
Ekim 1917
Uçucular:
Pilot Üsteğmen Neumann
" Teğmen Netso
Uçaklar: 1 Albatros-D III 1
Halberstadt-D
Bölüğe adalardaki düşman durumunun keşfedilmesi görevi
verilmişti. Bu görev için bölük 15 Nisan 1917'de Sakız adasındaki
düşman durumunu keşfe gitti. Keşif ekibi Pilot Yüzbaşı Yahya
ve rasıdı Yüzbaşı Raşit'di. Hareketten bir saat sonra Gotha
deniz uçağının iki tarafındaki radyatörler delinmiş, motorların
bazı silindirleri yanmış olduğundan uçak İzmir körfezi içinde
bulunan Uzunada'nın kuzey doğusuna mecburi iniş yapmıştı. O sırada
aniden çıkan ve aksi yönden esen bir rüzgârla uçak açıklardaki
mayın tarlalarına doğru sürüklenmeye başlamıştı. Uçağın
içindekiler baygın olduklarından hiç bir şey yapamıyorlardı.
Bu feci durumu gören o civardaki ağır topçu taburundan Çavuş
Ahmet 'hayatını tehlikeye atarak kıyıdan bir hayli uzakta
bulunan uçağa yüzerek yetişmiş ve tam zamanında hem uçağı
hem de içindekileri büyük bir tehlikeden kurtarmıştı.
17 Ekim 1917'de Fokker uçağı ile havalanan Alman Teğmen Netso
motor arızasından dolayı düşmüş, uçak parçalanmış ancak
kendisine bir şey olmamıştı.
Bölükteki eski uçaklarla planlanan uçuş görevleri yapılamıyordu.
Bölüğün yeni uçaklarla takviyesi düşünüldü ve Başkomutanlık
Vekaletinden Boğazlar Genel Komutanlığındaki mayın dökebilen
modern iki deniz uçağının bir süre için İzmir'e gönderilmesi
istendi. Boğazlar Genel Komutanlığı, Başkomutanlık Vekaletinin
bu isteğini elde yeterli sayıda uçak ve personel bulunmadığını
ileri sürerek yerine getirilemeyeceğini bildirmişti.
Bu noksanlıklardan dolayı deniz tayyare bölüğü verilen görevleri
istenilen şekilde yapamamıştı.
(e) 1918 Yılı Hava Harekatı ve Faaliyetleri:
5 nci Tayyare Bölüğünün harekat ve
faaliyetleri:
5 nci Ordu, 21 nci Kolordu bölgesinde, İzmir'de bulunan bölüğün
görevleri, Ege adaları üzerinde düşman durumu hakkında bilgi
toplamak ve gerektiğinde uygun düşman hedeflerine taarruz
etmekti.
Bölükteki uçaklardan ikisi deneme uçuşunda kırıldığından
kalan uçaklar itina ile kullanılıyordu. Bölük 12 Ocak 1918'den
16 Ekim 1918'e kadar Sisam adasına 14, Midilli adasına beş, Sakız
adasına 13 ve İstanköy ile Gökçeada'ya birer olmak üzere
toplam 34 keşif görevi yapmış ve bu görevlerde adalardaki düşman
deniz kuvvetleri ve tesisleri keşfedilmişti. Bu görevlerden Gökçeada'da
yapılan keşifte düşman durumu ayrıntılı olarak tespit edilmişti.
13 Temmuz 1918'de bir AEG-C/IV keşif uçağı ile Sakız adasındaki
düşman durumunu keşfe giden Rasıt Üsteğmen Hüseyin Hüsnü ve
Pilot Teğmen Orhan keşif sırasında Yunan topçusunun ateşiyle
ada kıyısına düşürülmüştü. Rasıt yüzerek kendisini
kurtarmış uçak denize dalmış olduğundan pilot boğularak şehit
olmuştu. Yunanlılara esir düşen Rasıt Üsteğmen Hüseyin Hüsnü
çok fena karşılanmış ve işlem görmüş, sonunda bir fırsatını
bularak adadan kaçmış ve Türk topraklarına ulaşmayı başarmıştı.
27 Eylül 1918'de Sakız adasının keşfi için görevlendirilen keşif
ekibi Seydiköy-Ayaalanı burnu-Kastron-Marmara-Koyun adası-Paşa
adası rotasında uçmuş ve düşman durumunu keşfetmişti.
Ayaalanı burnundaki düşman bataryasında bir değişiklik olmadığı,
bombalardan birinin bir topun yanında patladığı; Kastron limanında
bir monitor, sekiz büyük yelkenli ve birçok küçük kayıklar
bulunduğu; Kulikitya limanında altı büyük yelkenli ile 15 küçük
kayığın bulunduğu, burada harp gemisinin görülmediği; Koyun
ve Paşa adalarında evvelce görülen çadırların kaldırıldığı,
Mandıra yönünde altı büyük yelkenli ve beş küçük kayık,
Mandıra'nın güney batısında da küçük barakaların bulunduğu
tespit edilmişti.
12 nci Tayyare Bölüğünün harekat ve faaliyetleri:
Mart 1918'de faaliyete başlayan bölükte av uçakları
bulunuyordu. Birliğin görevi İzmir ve çevresine taarruz eden düşman
uçaklarını önlemekti. Fakat bu görevi yapmak için bölükte
bir faal uçak bulunuyordu.
1918 yılı Mart-Ekim ayları arasında birliğin önemli bir
harekatı olmamıştı. Yalnız Mart ayı içinde İzmir'e yaklaştığı
bildirilen düşman uçaklarını önlemek için havalanan bir tek uçak
havanın bulutlu olmasından dolayı düşmanla temasa geçemeden
alana dönmüştü. Bundan sonra bütün uçuşlar tecrübe uçuşları
olup bölük içinde kuruluş değişikliği, yeni seçilen alanlara
intikal ve kırılan uçakların bakım ve onarımıyla uğraşılmış,
Ağustos ayında Halberstadt-D/V uçağı harekat görevi yapamayacağından
eğitim uçuşlarında kullanılmak üzere İstanbul'a gönderilmiş
ve böylece bölükte hiç uçak kalmamıştı.
1918 Ocak ayından Temmuz ayı başına kadar düşman hava
kuvvetleri Dikili, Ayvalık, Foça, İzmir, Çeşme, Kuşadası ve
dolaylarında keşif, gözetleme ve bombardıman görevleri yapmışlar,
taarruzi harekatlarını Nisan ayında artırmışlardı.
|
