Sizler ne dersiniz, EF 2000 projesi TAI icin gercekten yeni ve buyuk bir proje olacaktir kanaatimce, sizce TAI bu projeye dahil olabilecek midir?

Sevgili Mehmet Cemil Kale'in yazdığı konuları ben de gazetelerde okumuş ama üzerinde fazla durmamıştım. Çünkü Almanya WWII'den sonra tek başına ve tasarımı tamamen kendine ait bir savaş uçağı üretmemiş bir ülkedir. MBB, MBU, Dornier gibi çok önemli kuruluşları olmasına rağmen hem andlaşmalar gereği hem de ekonomik nedenlerle müşterek, çok uluslu projelerde yer almayı tercih etmiştir. F-104G'yi lisans altında üretmiştir. "Alpha Jet", "Tornado" Almanya'nı yer aldığı çok uluslu projelerdir. Keza "Eurofighter" da...

Almanlarla geçmişte müşterek projeler yaptık. Örneğin Junkers ile TOMTAŞ ve onun üretimi olan A20. Ama şu anda müştereken yapabileceğimiz bir savaş uçağı projesi olduğunu sanmıyorum. Benim bildiğim kadarıyla da "Eurofighter" THKv'nin gelecek projeleri içinde yer almıyor, tercihleri JSF. Ama bilinmez, bizim devletimiz hala yeterince şeffaf değil,devletimizin bütün mekanizmaları, özellikle askeriye kapalı kapılar ardında çalışıyor ve biz bilgileri çok geç elde edebiliyoruz.

En içten sevgi ve saygılarımla

Haluk SEVEL

Fransa - Rafale
Isvec- jas-39 gripen

Ayrica Almanya'nin EF'dan baska ucaga yetecek parasi oldugunu zannetmiyorum. JAS-39'un EF thyphoon projesiyle hic alakasi yok.

Bence bir projeye katilmis olmamiz baska bir projeye katilamayacagimiz anlamina gelmez. Ayrica bildigim kadariyla, 3. seviyeden katilimci olmamiz sebeiyle, ucagin tasariminda her hangi bir katkimiz olmayacak. Yani bizim gonlumuzden gecen, A400M tarzi bir ortak tasarim projesi ne yazik ki degil. Benim bildigim kadariyla A400M ' de sadece uretim degil, tasarim konusunda da katkilarimiz var. Urettigimiz ucak parcalarini ayni zamanda tasarliyacagiz , umarim yanilmiyorumdur. Iste JSF projesinde boyle bir durum soz konusu degil.

Saygilar,
Mehmet Kale

http://www.modelciler.org/galeri/ozkan/thk16/index.htm

Sevgili Fuat biraz karıştırmış. Hepimizin konuları karıştırdığımız oluyor. JAS-39 "Gripen" İsveçlilerin yaptığı 5. jenerasyon savaş uçağı. Uçak SAAB tarafından üretiliyor, Motoru da General Electric lisansı altında Volvo tarafından. Elektronik donanımı ise Ericsson..Çok kısa pistlerden inip kalkabilen, iki şeritli karayollarını pist olarak kullanabilen harika bir uçak. Ama miktar olarak rantabl değil. Volvo ve SAAB'ı iflasın eşiğine getirdi. Zannedersem Volvo'nun havacılık kısmını devlet satın aldı.

Fransa başlangıçta "Eurofighter" projesinde vardı ama sonraları kendi uçağını geliştirmek için ayrıldı ve "Rafale"i geliştirdi, hem hava kuvvetleri, hem de deniz kuvvetleri için.

F-22, JSF, JAS-39, Su-37, Rafale, Eurofighter 5.jenerasyon uçakları temsil ediyorlar.

Ayni sekilde soz konusu ucagin motoru TP 400' un TEI tarafindan uretilmesine kararlastirilan parcalar TEI tarafindan mi tasarlanacak?

Saygilarimla,
Mehmet Kale

açıklamanız için teşekkür ederim
yanlış bilgi gökyüzünden dönmüş oldu böylece , ayrıca benim merak ettiğim bir konu daha var bizim neden rus jenerasyonu bir uçağımız yok kullandığımız uçakların hepsi abd jenerasyonu mesela en aşağı bir mig-29 olabilirdi hep aynı kaynaktan silah temin etmek sakıncalı değilmi allah korusun abd nın onaylamadıgı bır savasa gırersek ucaklarımızın halı nıce olur sanıyorum bunu kıbrıs harekatında yaşamısız bence bır an önce mirage veya mig uaçaklarından edınmek gerekır öyle değilmi ??

TAI'nin yapacağı parçalar oldukça çok ve kapsamlı. TUSAŞ (TAI) A400M'in kokpit kısmı hariç ön gövdeyi, kanatların bittiği yerden itibarenki arka gövdeyi (kuyruk kısmı, dik ve yatak kuyruk kanatları hariç), kargo kapağı ve arka rampayı ve bunlara ilaveten kanatlar üzerindeki uçuş kontrol yüzeylerini üretecek. Kanatların tamamı İngiltere'de yapılacağı için tahmin ederim ki TAI'nin ürettiği kanat kontrol yüzeyleri montaj için İngiltere'ye gönderilecek.

Motor konusunda TEI'nin alacağı rol konusunda fazla bir bilgi sahibi değilim. Bildiklerim aşağıdakilerden ibaret: Uçağın Pratt & Whitney lisanslı 4 adet TP-400-D6 üç şaftlı turboprop motorunu uluslararası EPI isimli kuruluş üretecek. Bu kuruluşun 3 büyük ortağı MTU (Almanya), Rolls Royce (İngiltere) ve Snecma (Fransa); son ve küçük ortağı da ITP (İspanya). Bu durumda TEI'nin rolü yok gibi görünüyor ama olursa çok sevinirim.

A400M'in bildiğiniz gibi eski adı FLA (Future Large Aircraft). Daha sonra Airbus+400+Military'nin kısaltılmışı olan A400M dendi. Bu uçağı üretmek için de merkezi İspanya'da olan yeni bir şirket kuruldu. Bu şirketin en büyük ortağı Airbus. Bunun yanı sıra üretime katılacak olan ülkelerin kuruluşları da kurucu ortak olarak yer alıyorlar. TUSAŞ (TAI)nin hissesi yanılmıyorsam %5,56.

Haluk SEVEL

Hatayı hepimiz yaparız. Önemli olan doğruyu bulup yanlışı düzeltebilmektir. İnsanın hata yapmaması için bir şey, ama yalnız bir şey yapması lazım: HİÇ ÇALIŞMAMASI.

Neden hep USA orijinli savaş uçağı sorusuna gelince... Bu konu bu forumda geçmişte tartışıldı. Örneğin "Kendi Uçağını Kendin Yap" başlıklı konu kapsamı içinde. Kısaca belirtmek gerekirse bence bunun iki nedeni var. Birincisi NATO standardizasyonu. İkincisi ise de USA'nın bastırması. 2.Dünya Savaşı sonrası USA İngiltere ile Fransa'ya da, NATO'ya katıldıktan sonra da Almanya'ya baskı uyguladı. İngiltere baskıyı baştan reddetti ve çok iyi yaptı, Fransa ise başlangıçta T-33 ve F-86'ları kullandıktan sonra hızlı bir şekilde kendi benliğine, kendi havacılığına döndü. Almanya ise gerek 2.Dünya Savaşı sonrası imzalanan andlaşmalar gereği, gerekse askeriye'ye fazla miktarda harcama yapmak istememesi nedeniyle uzun yıllar USA orijinli uçakları kullandı. 60'lı yıllarda F-104G'nin lisans altında üretimine ilaveten İtalyan'larla G-91'i, Fransız'larla birlikte Alpha-Jet'i ve İngiliz-Fransız-Alman-İtalyan ortaklığı içinde de Tornado'yu üretti. Tabii bu arada C-160 Transall'ı unutmamak gerekir. Bizler maalesef bu tarzda bir tercih yapamadık. Zaten kurbağa sıçraması tarzında hamlelerle birşeyler yapmaya çalışan Havacılık Sanayiimizi yok ettik. Şimdilerde toparlanmaya çalışıyoruz, ama...

Rus savaş uçağı konusuna gelince, burada USA'nın dayatmasından çok NATO standartları ön plana çıkıyor. Rus havacılık sanayiinde üretilen silah sistemlerinin, radarların ve avioniklerin Batı normları ve standartları ile uyum içinde olmaması buna engel teşkil etti. Ama 1980'li yılların sonlarında Gorbaçov'un gelişi ve bunu takiben Sovyetler Birliği'nin yıkılışı ile bu engel ortadan kalktı. Şu anda Rus uçak sanayii Batı ve NATO standartlarına uyumlu, onlarla müştereken kullanılabilen uçaklar da üretiyorlar. Buna örnek olarak MiG-AT, Yak-130, MiG-29SMT,Su-27'nin ileri derivatiflerini ve MiG-29UBT'yi gösterebiliriz.

Ben de THKv'nde NATO malzemesi ile uyumlu birkaç Su-33 veya MiG-29 filosu olmasını isterdim. Bazı arkadaşların bu tezime "uçaklarda çeşitlilik servis ve bakımı zorlaştırır, biz de Yunanistan gibi savaş uçağı mezarlığına döneriz" diyeceklerinden eminim; ve de haklılar. Ama bağımlılıktan kurtulmak için değmez mi! Sonra eskimiş T-37 ve T-38 filolarımızı ülkemizde lisans altında üretilen MiG-AT'lerle, Yak-130'larda niçin değiştirmeyelim. Üstelik bu uçakları geliştirerek "Türk" versiyonunu yaratabilir, taktik kara taarruz modellerini geliştirebiliriz. Bu benim içimde bir uktedir. Bu konuyu geçmişte kapsamlı bir biçimde tartıştığımız için daha açmayacağım. İsteyen arkadaşlar eski forum konularında bunları bulup okuyabilirler, ve hatta tekrar tartışma ortamına getirebilirler.

En içten sevgi ve saygılarımla

Haluk SEVEL

Ek not: Herkesden çok özür dilerim. MiG-AT veya Yak-140'ın lisans altında üretimi benim idealim değildir. Benim idealim "joint venture" bir kuruluş ile bu imalatların gerçekleştirilmesidir. Bu durumda proje satın almayacağız; ama mevcut bir projeyi veya projeleri kendi şartlarımıza adapte edeceğiz ve de geliştireceğiz.

Savunma ve Havacilik' ta okumustum, A400M lerin turboprop motorlari ilk basta ABD lisansi ile uretilecekmis fakat sistemin tamamen Avrupali olmasi icin, sonradan Avrupali ulkelerin tasarimi olan motorun secildigi belirtilmisti. Tabii ben dogru hatirlayamiyor da olabilirim. Bu arada TEI, TP400' un onemli bir kismini uretme gorevi aldi. Aslinda A400M projesi uretim acisindan epey onemli bir gelisme ulkemiz icin fakat bu parcalar ne kadar bizim tasarimimiz, ne kadar muhendislerimiz bu konuda tasarim kabiliyeti kazandilar, iste naciz gorusum asil sorun bunlar.

Saygilarimla,
Mehmet Kale

Insallah TAI nin yaptigi Turk Savas Ucagini gormeden olmem. :)))

İki önceki yazımda da yazdığım gibi A400M motoru konusunda yeterince bilgili değilim. Ama bugüne kadar edindiğim sınırlı bilgilerle önce bu motorun Pratt & Whitney (yanılmıyorsam P&W Canada) tarafından üretilmesi tasarlanmıştı. Ama medeni (!) Avrupalılar bizlerden çok daha radikal ve şövenist. Motor imalatını lisans altında da olsa Avrupa'ya kaydırdılar. Ancak TEİ'nin bu üretimde rol aldığı hakkında herhangi bir bilgiye sahip değilim. Bir arkadaşımız beni de aydınlatırsa çok müteşekkir kalırım.

Gövde ile ilgili parçaların projelendirilmesinin Airbus-Military tarafından yapılıp TAI'ye verileceği kanaatindeyim. TAI'de bir "Proje ve Tasarım" bölümü var. Bu her ne kadar bir AR-GE bölümü olmasa da mevcut projeleri iyileitirebilir, yani bana kolay gelen tabirle "upgrade "edebilir.

Mühendislik yeteneklerimize ve olanaklarımıza gelince: ben 1969-71 arası askerliğimi THKv eski kararğahında yaptım. O yıllarda eski kararğah İstimlak, İnşaat ve Emlak Daire Başkanlığı olarak kulanılıyordu. Askerliğim esnasında yaptığım görevler arasında Eskişehir'de 1.Hava Kuvvet Komutanlığı bünyesinde kurulan Jet Ana Tamir ve Jet Motor fabrikalarının proje kontrolluğu da vardı. O zamanlar fabrikanın başında pırıl pırıl, soyadı gibi aydın bir Binbaşı bulunuyordu: Mak. Y. Müh. Kd. Bnb. Fazıl AYDINMAKİNE. Orada harikalar yaratıldı. F-100C ve F-100D motoru olan P&W J57'lerin kompresör ve türbin palleri üretildi. Daha sonra aynı şeyler F-104G'nin GE J-79 motoru için yapıldı. Bugün mühendis kalitesi olarak çok daha iyiyiz, çok daha üstünüz. Bizden sonra, bizden çok daha iyi mühendisler yetişti. Bunları ben hem yurtiçinde, hem yurtdışında gördüm; göğsüm gururla kabardı,iftihar ettim. Uzun lafın kısası, biz neden bu motorun parçalarını yapmayalım? Niçin geliştirmeyelim? Biz o motorun her mekanik parçasını rahatlıkla yaparız, bundan kendim gibi eminim. Daha 1964'de, ben ODTÜ'de öğrenciyken MKE'nin Etimesgut fabrikasında AIM-9 "Sidewinder"lerin nozıllarının yapıltığını, yüzey kaplama ve ısıl işlemlere tabi tutulduğunu görmüştüm. Sonra da o fabrika kontplak fabrikasına dönüştürüldü.

Sevgili Mehmet Cemil, yazını o kadar güzel bir özdeyişle bitiriyorsun ki, her seferinde zevkle okuyorum. O yazıya benim yapabileceğim bir tek ilave var. "Ben de".

Haluk SEVEL

Evet TAI nin belki de baska kuruluslarimizin da en azindan ortak projelerde savas ucagi tasariminda gosterecegi gunleri gorecegiz.

Galiba yakin zamanda Italyanlar ile govde uretimi konusunda anlasilmis, tabii ki birden olacak isler degil bunlar. Emekleme donemindeyiz ama, belli konseptler yediden yetmise kafamiza yavas yavas oturuyormus gibi geldi. Mesele gozlemlerim koca site tek bir dusumuz var:

Kendi ucagini kendin yap!!!!

Cok ama cok bilgili sahislarin yazisini okudum, bir tesekkur veya tebrik yazisi bile yazmayi goze alamadim, konunun akisi yavaslar diye.

Sayin Mert Cevik Agabeyin Turk Havaciligi icin ne yapabiliriz yazi dizisi, veya sayin Haluk Sevel Agabeyin Rus ucak sanayisi birikimleri, bunlari degerlendirme stratejileri, TAI icin onerdigi inanilmaz etkin hedef, yani temel jet egitim ve taktik taaruz(mumkunse) ucagi.

Gercekten bugun Kore Havacilik Sanayisi ile T50 icin goruslmeler suruyor. Oncelikle bir takim konulara deginmek isterim. Mesela Kore ile yaptigimiz T-155 Firtina projesi. Bu platform aslen, Korelilerin yanilmiyorsam K-9 Kundagi Motorlu Obusu' nun kendi amaclarimiz cercevesinde yeniden tasarlanmisidir. Yani Turk tasarimi soz konusudur, ozellikle bence en onemli konuda: "Atis kontrol sistemi". Ve yine etrafimizda dolasan dedikodular itibari ile, Kore' nin gelistirmekte oldugu 3 projeye Turkiye ilgi duymakta. Bir tanesi surekli gundemde olan tank projemiz, Kore ' nin tasarimi ile ugrastigi XK-2, digeri Kore yapimi KDX destroyerleri, ve tabii ki T-50.

Kore' nin tabii ki bize karsi hissetttigi manevi borcun da etkisiyle bizim kendi tasarimlarimizi bu projelerde kendimiz icin uretecegimiz platformlar icin kullanmamiza sorun cikartmayacagi bir gercek. Ornegin destroyerlerin, firkateyn boyutuna getirilmesi, veya tanklarda cesitli Turk tarafina uygun tasarimlarin uygulanmasi.

Evet, konumuza donelim, yani egitim ve taktik taarruz ucagi T-50' ye. Kore' den yardim alarak T-X projemizi gerceklestirme calismalarimiz suruyor. Nasil Firtina ile Turk tank ve obus sanayisinde bir ivme yakalanmissa tasarim asamasinda, bu konuda da tasarim konusunda bir ivme yakalayacagiz ustelik TAI' nin A400M gibi yadsinamayacak bir tasarim(tasarim katkimiz da oldugunu umuyorum), ve F16 Block 50 lerde 86% govde uretim katki payi tecrubemiz var.

Gelecek bizim, sadece bir vizyona ihtiyacimiz var, ulke olarak. Ornegin sayin Hakan737 ' nin cok guzel bir onerisi oldu, "Sivil havacilik sanayisini gelistiremeyen , askeri havacilik sanayisini oturtamaz", katiliyorum kendi ozgun projelerimizde sivil havaciliga yonelmeliyiz, ornegin yurtici ulasimlarimizi icin THY ile anlasilip once turboprop, sonra da turbofan motorlu sivil ucaklar gelistirilmelidir.

Daha onceki yazilarimda belirttigim uzere, Turkiye temel bilim alanlarinda 30 lu ve 40 li yillarda yakaladigi ivmeye yakin belki daha da hizli bir ivme tekrar Bilkent, Sabanci ve Koc gibi amaci egitim olan vakif universiteleri sayesinde yakalamistir. Onemli altyapilar kazanilmaktadir.

Evet artik son asamadayiz, zaman yatirim zamani.

Saygilarimla,
Mehmet Kale

Insallah TAI nin yaptigi Turk Savas Ucagini gormeden olmem. :)))

1) Tasarim, uretim kaabiliyetimizi arttiracak olmasi
2) Cift motorlu ucak sorunumuzu kaldiracak olmasi

yuzunden bu habere cok sevindim.

Bu arada ATAK ve ATAM ihaleleri ile beraber IHA ihalemiz de iptal edildi. Buyuk ihtimalle daha once de belirttigim gibi ATAK ihalesi Eurocopter' in Tiger' ine verilecek ki bu konuda yerli sanayimize katkinin yeterli olacagi kanisindayim. IHA konusunda ise cok yuksek ihtimalle tamamen yerli bir cozume gidilecek.

Bu arada T-X ihalesi yani jet-egitim ucagi ihalesinde de buyuk ihtimalle Kore ile calisip, epey bir yol katedecegimize inaniyorum.

Saygilar,
MCK

Mehmet Bey'in bu konudaki hevesini kırmak istemem ama Kore ile böylesine büyük bir işbirliği söz konusu değil,olamaz da çünkü piyasada şu an etkin hiç bir firma buna müsaade etmez.T-50 ya da türevi bir çalışmaya ben şahit olmadım,gelecek programlarda da hiç rastlamadım.Şu an gündemde olan tek çalışma T-37 ve SF-260'ların yerini alıcak tek bir turboprop eğitim uçağı alımı ki bu konu henüz yeni yeni gündeme giriyor.Adaylar ise Texan-II ve Pilatus.Bunların eline su dökecek bir uluslararası aday da yok.Kendi tasarımımız için çok geç kalındı,şu an çalışılmaya başlansa her iki eğitim safhasını karşılıyacak bir platform olanaksız ihtiyaç duyulan zamanda yetişmez.

Eurofighter konusunda da bahsedildiği gibi bir alım haberi hiç işitmedim.Tam tersine Havelsan,Aydın Yazılım bildiğim kadarıyla JSF'de pay alabilmek için yeni girişimlerde bulundular.TAI' de tamamen JSF'ye yönelik çalışıyor. İtalyanlar proje de tek yetkili merci değil,eurofighter bir konsorsiyum anlaşma ancak konsorsiyum dahilinde olabilir.Firmalar ya da devletler kendi kendine anlaşma yapamaz.Dolayısıyla o haberin kaynağı pek sağlam olmasa gerek.Hem alım haberi çıkmadan üretim anlaşması nasıl yapılıyor anlıyamadım,dahası ortada talep de yok?

T-38'lerin modernizasyonu belki gündeme gelebilir.F-5 2000 modernizasyonuyla F-5'lerin zaten ömrü uzatıldı,Taktik silahlar okulu da F-4'le devam ediyor,silahlı eğitim ve ileri jet eğitimi konusunda T-38 dışında bir yenilenme ihtiyacı şimdilik mevcut değil.

İHA konusunda yerli çözüm gerekli gayret sarf edilirse mümkün.TAI forumda yazan bazı arkafdaşların deyişiyle uyduruk Turna ,Keklik ve İHA'dan çok şey öğrendi.Platformun temeli yerli çözüme dayandırılabilir.Yanlız projenin biraz daha sarkıtılması şart.Bu arada yine de kimse Global Hawk gibi bir şey görmeyi beklemesin.

ATAK ihalesi ise iptal edilmedi,sadece Amerika tarafından helikopterin yazılımının %100 yerli olmasına müsaade edilmedi bildiğim kadarıyla son durumda FMS yoluyla projeye kaynak sağlanmaması karşılığı görev yazılımı %85 ya da 95 (rakamı tam hatırlıyamadım) Türk olacak.Rusya ile görüşmeler sürüyor deniyor ama ben şahsen bundan sonuç çıkacağına inanmıyorum.145 helikopterlik bir pazar payını, pazarın küçüldüğü şu dönemde kimse Rusya'ya kaptırmaz.Tiger ve Agusta ile ilgili arada tekrar değerlendirilecekleri yönünde siyasi söylevler olsa da yetkili hiç bir merci bu yönde bir açıklama yapmadı.Ayrıca King Cobra'nın testleri hala sürüyor,dolayısıyla kimse ortada elle tutulur bir şey göremeyip ihale iptal edildi sanmasın.

Saygılarımla,
Mert ÇEVİK