|
|
ABD’li
uçak üreticisi olan Lockheed Aircraft Corporation firması tarafından
üretilen T-33A USAF’ta 1948 yılından Cessna T-37A’nın çıktığı
1957 yılına ve Northrop T-38A’nın çıktığı 1961 yılına
kadar görev yapan tek jet eğitim uçağıdır. Temel eğitim,
enstruman eğitim ve deney uçağı olarak kullanılmıştır. 6557
adet üretim miktarıyla dünyada en çok kullanılan jet eğitim uçağı
olmuş 40 yıldan fazla bir süre görevde kalmıştır.
T-33,
USAF’ın ilk jet avcı uçağı olan Lockheed P-80 “Shooting
Star”ın (bilahare F-80 olarak adlandırılmıştır) bir gelişimidir.
1940’lı yılların sonlarına doğru TF-80 adı altında, P-80’in
gövde boyu uzatılmış, kokpit iki kişilik “tandem” hale
getirilmiş olarak göreve başlamıştır. İlk uçuşu 1948 Mart’ında
gerçekleştirilmiştir. Bu uçağın yapımındaki ana maksat,
pervaneli uçaklarda uçmuş savaş pilotlarına temel jet eğitimi
verebilmektir.
1950’li
yılların başlarında NATO hava gücünü yaratabilmek için Kanada
kendi hava personelinin eğitimine ilaveten birkaç bin müttefik
personelinin eğitimini de yüklenmiştir. Bu uygulama için
Kanada’ya 20 adet T-33A-1-LO hibe edilmiş, bilahare 10 adet te ödünç
verilmiştir. Kanada kendi versiyonu olan T-33’leri üretmeye
1951’de başlayınca bu uçaklar Türkiye ve Yunanistan Hava
Kuvvetleri’ne transfer edilmiştir. Kanada yapısı T-33’ler
Canadair firması tarafından yapılmış, yapımcı firma tarafından
CT-33AN olarak, USAF tarafından ise T-33 Mk.III olarak adlandırılmıştır.
27 Kasım 1951’de ilk uçuşunu yapan Kanada yapımı T-33’ler
Amerikan yapımlarına gövde konstrüksiyonu olarak benzemektedir.
Ancak İngiliz menşeili, 5100 libre itiş gücünde Rolls-Royce
“Nene-10” turbojet motoruyla tahrik edilmiştir. Kanada’ya
ilaveten bu uçaklar Fransa, Yunanistan, Portekiz, Türkiye ve Bolivya
tarafından da kullanılmıştır. CT-33AN’den toplam 656 adet üretilmiştir.
Aynı
şekilde Japonya’da Kawasaki fabrikasında da 1 Temmuz 1954’den
itibaren lisans altında üretimine başlanmış ve toplam 210 adet üretilmiştir.
Belçika,
Brezilya, Kanada, Şile, Milliyetçi Çin, Kolombiya, Küba,
Danimarka, Etyopya, Fransa, Yunanistan, İran, İtalya, Japonya, Güney
Kore, Hollanda, Norveç, Pakistan, Peru, Filipinler, Portekiz, Suudi
Arabistan, İspanya, Tayland, Uruguay, Amerika Birleşik Devletleri,
Venezuela, Yugoslavya ve Türkiye’nin de dahil olduğu 30 civarında
ülke T-33A kullanıcısı olmuştur.
1959
yılı sonuna kadar toplam 6557 T-33’ün 5691 adedi T-33A
tipindedir. RT-33A versiyonu ise yabancı ülkelerin kullanımı için
geliştirilmiş bir hava keşif-fotoğraf
modelidir. Bu modelde buruna bir kamera konmuş, diğer gerekli
ekipmanlar da arka koltuğun yerine yerleştirilmiştir. MAP (Military
Aid Program=Askeri Yardım Programı) çerçevesi içinde Fransa,
Italya, Hollanda, Pakistan, Tayland ve Türkiye’ye verilmişlerdir.
T-33’ler,
USAF’ın önleme uçağı (interceptor) olan F-94’lerin gelişmesinde
de rol oynamıştır. F-94’lerin kanatları, kuyruk kısmı ve iniş
takımları T-33’den alınmıştır.
THKv’nin
jet uçaklarına geçişi: 16 Ekim 1950’de 8 hv plt.sb.ın
ABD-Arizona’daki Edwards
AFB’ye gönderilmiştir. Bu sekiz pilot aynı zamanda ülkemizin ilk
jet pilotlarıdır (1). İsimleri aşağıda yazılı bu
pilotlarımız sırası ile T-6, T-33, F-80 ve F-84 ile eğitim uçuşlarını
tamalayıp 1951 Mayıs’ında ülkemize dönmüşlerdir. İlk gelen
T-33’ler T-33A’lar olup ilk ikisi (51-4058, 51-4059) 27.Aralık.1951
tarihinde denizyolu ile İstanbul’a getirilmiştir. Diğer
T-33’ler İtalya’nın Brindisi şehrinden uçurularak Balıkesir’e
getirilmiştir. T-33A’ların gelişi 1993’e kadar devam etmiş
olup toplam 110 adet THKv’ye katılmıştır. İlk gelen uçaklar
193.Filo’ya tahsis edilmiştir. Jet Eğitim Filosu 27.12.1951’den
1953’e kadar Balıkesir’de kalmış, bilahare Diyarbakır’a
intikal etmiştir. Burada 1956 sonuna kadar görev yapan filo Eskişehir’e
intikal etmiştir. 1957’den itibaren 111.Jet Eğitim Filosu adıyla
çalışan filonun adı 1958’de Müstakil Eğitim Filosu olarak değiştirilmiştir.
4 temmuz 1964’de Çiğli’ye intikal eden filo 1970’den itibaren
121. Jet Eğitim Filosu olarak yeniden adlandırılmıştır. 1993 yılından
itibaren T-33’ler emekliye ayrılmaya başlamıştır. Bunun
haricinde bütün filolarda birkaç T-33A 1996 yılı ortalarına
kadar eğitim ve irtibat uçağı olarak görev yapmıştır. Canadair
yapımı toplam 58 adet T-33 Mk.III 1958-1982 yılları arasında
THKv’ne katılmıştır. 121.Filo’ya
ilaveten, T-33A’larla birlikte aşağıdaki Jet Üsleri’nde eğitim
ve irtibat uçağı olarak görev yapmışlardır. Bu üsler şunlardır:
- AJÜ
Eğt., İrt. Kıt’ası................... 1953-1996
- AJÜ
Eğt., İrt. Kıt’ası................... 1956-1996
- AJÜ
Eğt., İrt. Kıt’ası................... 1956-1997
- AJÜ
Eğt., İrt. Kıt’ası................... 1956-1996
- AJÜ
Eğt., İrt. Kıt’ası................... 1956-1996
- AJÜ
Eğt., İrt. Kıt’ası................... 1956-1996
- AJÜ
Eğt., İrt. Kıt’ası................... 1956-1996
- AJÜ
Eğt., İrt. Kıt’ası................... 1956-1996
1955
Ocak-Temmuz ayları arasında da MAP programı dahilinde 22 adet RT-33A
RCAF’den (Kanada) gelmiştir. Bunu 1983’de 2 adet Fransa’dan
gelen RT-33A takip etmiştir. RT-33A’lar 1994 yılına kadar aşağıdaki
filolar tarafından kullanılmıştır.
Jet Eğitim Filosu (Eskişehir)............1956-1958
Jet Keşif Filosu 114ncu Filo............1956-1958
192. Filo (9. AJÜ,Balıkesir)...................1982-1984
184. Filo (8.AJÜ, Diyarbakır)................1984-1994
|
|
The
T-33A designed and produced by the US aircraft designer &
manufacturer Lockheed Aircraft Corporation remained to be the only jet
gtrainer until the emergence of Cessna T-37 in 157 and Northrop T-38A
in 1961. It was utilized for basic training, instrument training and
also as experimental plane. With a production number of 6557 examples
it is the most produced jet trainer in the World and it remained in
active duty for more than 40 years.
T-33
is an advanced derivative of USAF’s first jet fighter Lockheed P-80,
which was later on named as F-80. Towards the end of the 1940s a plane
named TF-80 with an extended fuselage and a new tandem cockpit became
operational. Its first flight took place in March 1948. The main
philosophy beyond was to give the fighter pilots accustomed flying
with proppeller driven fighters the
basic jet training.
At
the beginning of the 1950s Canada undertook the educational
responsibility of a few thousand allied personnel in addition to her
own. To help the undertakind 20 T-33A-1-LOs
were donated and a further 10 were lent to the Royal Canadian Air
Force. When Canada started producing her own version in 1951 these
planes were turned over to Turkey and Greece. The Canadian T-33s were
produced by Canadair and they were called CT-33AN which were named by
the USAF as T-33 Mk.III. The Canadian made T-33s are similar to the US
T-33s with its body construction but Rolls Royce “Nene-10”
turbojets with a thrust of 5100lb were urilized. In addition to Canada
CT-33Ans were also flown by France, Greece, Portugal, Turkey and
Bolivia. A total of 656 CT-33Ans were produced.
Similarly
210 examples were produced in Japan by Kawasaki starting on July 1st,
1954.
Belgium,
Brazil,Canada, Chile, Nationalist China, Columbia, Cuba, Danemark,
Ethiopia, France, Greece, Iran, Italy, Japan, South Korea, Holland,
Norway, Pakistan, Peru, Philippines, Portugal, Saudi Arabia, Spain,
Thailand, Uruguay, USA, Venezuela, Yugoslavia and Turkey are among the
thirty nations who became T-33 users.
Until
the end of 1959 a total of 6557 T-33s were produced and 5691 of them
were T-33As. The RT-33A is a recconnaissance version produced mainly
for export. This model has a nose mounted camera and all of the
equipment is placed by removing the back seat in the tandem cockpit.
They were given to France, Italy, Holland, Pakistan, Thailand
and Turkey within the MAP program.
The
USAF interceptor T-94 is a further development of the T-33 having the
same wings, tail section and the landing gear.
The
transfer of the TuAF to jetplanes started with the departure of eight
pilot-officers for Edwards AFB in Arizona-USA. These eight pilots are
the very first jet pilots of Turkey(1).
The pilots whose names are given below flew with T-6, T-33,
F-80 and F-84
respectively and after completing theit training program they arrived
Turkey in May 1951. The first two
T-33s (51-4058 & 51-4059) that arrived Turkey were T-33As and they
came on ship to Istanbul on 27th Dec. 1951. Others were flown from the
Italian town of Brindisi to Balıkesir. The arrival of the T-33As
continued until 1993 with intervals and a total of 110 entered the
TuAF inventory. The first arrivals were assigned to the 193rd Squadron.
The Jet Training Squadron remained stationed in balıkesir from 27th
Dec 1951 to 1953 which was then transferred to Diyarbakır. The
squadron transferred to Eskişehir in 1956 where it was named as the
111st Training Squadron a year later in 1957. In 1958 it was renamed
as the Independent Training Squadron. On July 4th 1964 the squadron
was again moved but this time to its permanent place Çiğli-İzmir.
In 1970 it wa renamed as 121st Squadron.
The T-33s were started being retired from active duty starting
in 1993. Some remained in service at various air bases as trainers and
liaison planes. 69 examples of T-33 Mk.IIIs produced by Canadair
joined the TuAF they they served in between 1958-1982. In addition to
the 121st Squadron they also served at various air bases as trainers
and and liaison planes together with T-33As. The names of the bases
may be found below.
- AFB,
Training & Liaison Detc......... 1953-1996
- AFB,
Training & Liaison Detc......... 1956-1996
- AFB,
Training & Liaison Detc......... 1956-1997
- AFB,
Training & Liaison Detc......... 1956-1996
- AFB,
Training & Liaison Detc......... 1956-1996
- AFB,
Training & Liaison Detc......... 1956-1996
- AFB,
Training & Liaison Detc......... 1956-1996
- AFB,
Training & Liaison Detc......... 1956-1996
During
January-July 1955 22 pieces of RT-33A arrived from RCAF (Canada)
within the MAP program. This was followed by two more from France in
1983. RT-33As were deployed at the following units until 1994.
Jet Training Sq. (Eskişehir)................1956-1958
Jet Recce Sq.....................................1956-1958
192. Sq. (9. AFB,Balıkesi...................1982-1984
184. Sq. (8. AFB, Diyarbakır...............1984-1994
|
|
