Consolidated “Catalina” P3M ve P2Y deniz uçaklarının yerini almak üzere tasarlanmıştır. 1937’de yapılan ilk modeller yalnız deniz uçağıydı ve sudan kalkış ve inişlerle sınırlıydı; kanat uçlarında çekilebilir flotları vardı. 1939 Kasım’ında ise bu uçaklara üçlü, içeri toplanabilir iniş trakımları ilavesi ile amfibik karakter kazandırıldı ve uçak bu sayede çok büyük fleksibilite kazandı.

1941 Mayıs’ında ödünç verme yasası ile RAF’a verilmiş bir PBY İngiliz pilotlarının eğitim uçuşundayken Alman cep zırhlısı Bismarck’ın yerini tespit etti. Ertesi gün bu geminin dümeni “Swordfish”lerce çalışamaz hale getirildi ve gemi İngiliz filosunca batırıldı. Pearl Harbor baskınında Japonlara saldırabilen tek uçak PBY’di; / Aralık 1941’de bir Japon cep denizaltısını bombaladı. Daha sonraları Midway Deniz Savaşı öncesi Japon istila kuvvetlerinin uçak gemilerinin yerini belirledi.

2. Dünya Savaşı sırasında “Catalina”lar değişik görevlerde bulundular. Uzun menzilli izcilik, denizaltısavar izleme, konvoylara eskortluk, SAR (arama ve kurtarma) ve torpil/bombardıman bu görevlerden bazılarıdır. Son görevdir ki bundan PBY’ler en büyük ününü, diğer modellerin herbirinden daha fazla düşman gemisi batırarak sağlamıştır. Gece uçuşu için siyaha boyanmış bir filo olan “Kara Kediler” yüzlerce tonalitoluk düşman gemisi batırmıştır.  Bu uçaklara geriye ateşlemeli “retro” bombalarda takılmıştır. Geriye doğru ve uçak hızında ateşlenen bu bombalar üzerinden geçilen geminin üstüne dikey bir şekilde düşüyordu.

Son USN “Catalina”sı 1957’de emekliye ayrıldı. Bu uçakların büyük bir kısmı bugün hala orman yangını söndürme görevinde çalışmaktadır. Bu çalışma esnasında en yakın göle inip oradan gerekli suyu emerek yangın noktalarına bırakmaktadırlar.

The Consolidated PBY "Catalina" was designed to replace the P3M and P2Y seaplanes. Initial models produced in 1937 were strictly seaplanes limited to water-borne takeoffs and landings with retractable outer wing floats. In November 1939 Consolidated flew the first of its amphibian designs that incorporated retractable, tricycle landing gear to give them greater flexibility as a warplane.

In May 1941, a lend-lease PBY flown by a U.S. Navy pilot on duty as an instructor with the RAF, is credited with locating the German pocket-battleship Bismarck to be sunk the following day by a British battleship/cruiser force after her steering was crippled by a Royal Navy "Swordfish." It was also a PBY that made the only attack on a Japanese ship during the Pearl Harbor attack when it bombed a midget submarine on 7 December 1941, and later spotted the Japanese invasion and carrier strike forces during the Battle of Midway in June 1942.

During World War II, the "Catalinas" performed a variety of essential duties, including long-range scouting and anti-submarine patrols, convoy escorts, SAR (search and rescue) and torpedo/bombing attack operations. It was in the latter functions that the PBY established its greatest legacy by sinking more enemy shipping than any other single type of aircraft during World War II. One squadron in particular (the Black Cats) with aircraft painted black for night operations only, were credited with sinking hundreds of tons of enemy shipping. Retro-bombs were also installed which, when fired backwards at a velocity equal to the speed of the aircraft, dropped straight down upon a target being overflown by the aircraft.

The last of the Navy's PBYs were retired in 1957. Many of the aircraft are still in active use today such as for forest fire operations in which they land on lakes and scoop up water in special internal tanks to be dropped on hot spots.